W dniu 28 stycznia 2025 roku o godzinie 17:30 w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej odbył się wykład towarzyszący wystawie „Światłem malowanie. Witraże i mozaiki Krakowskiego Zakładu S.G. Żeleński (1902-1952)”. Wykład wygłosiła Danuta Czapczyńska-Kleszczyńska, kuratorka wystawy, badaczka i znawczyni sztuki witrażowej, której prace przyczyniły się do ochrony i popularyzacji tego unikalnego elementu polskiego dziedzictwa kulturowego.
Wykład poświęcony był postaci Izy z Madeyskich Żeleńskiej (1878-1956), nazywanej „uroczą Izią”, która odegrała znaczącą rolę w historii krakowskiego Zakładu Witraży S.G. Żeleński. Danuta Czapczyńska-Kleszczyńska przedstawiła życie i działalność Izy, ukazując ją nie tylko jako kobietę o niezwykłej urodzie i wdzięku, ale także jako „dzielną niewiastę”, która w trudnych czasach przejęła zarządzanie zakładem po śmierci męża, Stanisława Gabriela Żeleńskiego, i przyczyniła się do jego rozwoju.
Iza Madeyska urodziła się 5 lutego 1878 roku we Lwowie, w rodzinie o bogatych tradycjach artystycznych i społecznych. Jej ojciec, Marceli Madeyski, był znanym prawnikiem, politykiem i kompozytorem, a także filantropem i społecznikiem. Wychowana w atmosferze szacunku dla sztuki i kultury, Iza od najmłodszych lat rozwijała swoje talenty artystyczne, szczególnie w dziedzinie koronkarstwa i rysunku. Po krótkiej nauce w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie, gdzie zdobywała umiejętności w zakresie rzemiosła artystycznego, Iza wyszła za mąż za Stanisława Gabriela Żeleńskiego, syna znanego kompozytora Władysława Żeleńskiego.
Po śmierci męża w 1914 roku, Iza przejęła zarządzanie Krakowskim Zakładem Witraży S.G. Żeleński, który założony został w 1902 roku. Pomimo trudności związanych z I wojną światową i późniejszymi zawirowaniami historycznymi, Iza z powodzeniem prowadziła zakład, rozwijając go i wprowadzając nowe techniki oraz projekty. Jej determinacja i zmysł artystyczny pozwoliły zakładowi przetrwać trudne czasy i kontynuować tradycję tworzenia pięknych witraży i mozaik, które zdobiły kościoły, pałace i budynki publiczne w całej Polsce.
W trakcie wykładu Danuta Czapczyńska-Kleszczyńska podkreśliła, że Iza Żeleńska była nie tylko zarządczynią, ale także aktywną uczestniczką życia kulturalnego Krakowa. Jej dom był miejscem spotkań artystów, muzyków i intelektualistów, a ona sama cieszyła się szacunkiem i uznaniem w środowisku. Wykładowczyni zwróciła również uwagę na wpływ, jaki Iza miała na rozwój sztuki witrażowej w Polsce, podkreślając jej wkład w zachowanie tradycji rzemiosła artystycznego.
Podczas wykładu Pani Danuta zaprezentowała m.in. fotografię z Narodowego Archiwum Cyfrowego, na której widać Izę Żeleńską wraz z synem Adamem w pracowni szklarskiej w 1936 roku. Zdjęcie to symbolizuje nie tylko rodzinne zaangażowanie w działalność zakładu, ale także ciągłość tradycji artystycznej, którą Iza pielęgnowała przez całe życie.
W spotkaniu uczestniczyło około 30 osób, co należy uznać za wielki sukces, które z zainteresowaniem wysłuchały opowieści o życiu i dokonaniach Izy Żeleńskiej. Wykład Danuty Czapczyńskiej-Kleszczyńskiej był nie tylko cennym źródłem wiedzy o historii polskiej sztuki witrażowej, ale także inspiracją do dalszego zgłębiania dziedzictwa kulturowego, które pozostawiły po sobie takie postaci jak Iza z Madeyskich Żeleńska.
Wystawa „Światłem malowanie” oraz towarzyszące jej wykłady stanowią ważny element promocji i ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego, a postać Izy Żeleńskiej przypomina o roli kobiet w historii sztuki i rzemiosła artystycznego.
Zapraszamy za wystawę oraz kolejne wykłady – link
